– Con thường xuyên mất bình tĩnh hoặc dễ bùng nổ cảm xúc.
– Cha mẹ chưa kịp nói hết câu thì con đã cãi lại, thậm chí thách thức.
– Con từ chối làm theo mong muốn của cha mẹ.
– Con hay hằn học, dễ tức giận và đôi khi có hành vi gây tổn thương đến người khác nếu ai đó không làm con hài lòng.
- Những hành vi này lặp đi lặp lại trong một thời gian dài (tối thiểu 6 tháng), khiến nhiều cha mẹ tin rằng đó là tính cách của con. Và rồi trẻ dần bị gắn mác là hư hỏng, quậy phá hoặc không biết vâng lời.
- Nhưng cha mẹ thân mến, sự thật có thể không phải như vậy. Những biểu hiện trên có thể là dấu hiệu của rối loạn thách thức chống đối (Oppositional Defiant Disorder – ODD), một rối loạn tâm lý khiến trẻ thường xuyên chống đối, cãi lại và từ chối tuân thủ những quy tắc, yêu cầu từ cha mẹ hoặc những người xung quanh.
Vậy điều gì khiến trẻ dễ rơi vào rối loạn thách thức chống đối? Hãy cùng Viện Tâm lý Giáo dục BrainCare tìm hiểu ngay sau đây.
Nguyên nhân từ yếu tố di truyền
Các nghiên cứu cho thấy yếu tố gen di truyền có thể đóng vai trò trong sự hình thành rối loạn thách thức chống đối (ODD):
- Trẻ sinh ra trong gia đình có người từng mắc các rối loạn tâm thần như trầm cảm, rối loạn lo âu hoặc rối loạn nhân cách có nguy cơ gặp ODD cao hơn so với người bình thường.
- Ngoài ra, nhiều trẻ ODD xuất thân từ các gia đình có tiền sử gặp rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), rối loạn lưỡng cực hoặc lạm dụng chất gây nghiện.
Khoa học đã chỉ ra rằng ODD không hoàn toàn là vấn đề do cha mẹ nuôi dạy, mà còn liên quan đến nền tảng di truyền và hệ thần kinh của trẻ.
Lý giải theo thuyết phát triển (Developmental Theory)
- Theo thuyết phát triển, mỗi giai đoạn lớn lên của trẻ đều đi kèm với những nhu cầu cảm xúc – tâm lý quan trọng cần được đáp ứng. Nếu những nhu cầu này không được đáp ứng đầy đủ, quá trình phát triển của trẻ có thể bị lệch pha, dẫn đến nhiều vấn đề tâm lý hành vi về sau.
- Ví dụ, trong giai đoạn 0-2 tuổi, nhu cầu cảm xúc – tâm lý của trẻ là cần một người chăm sóc ổn định, nhất quán và sẵn sàng phản hồi trước các cảm xúc và nhu cầu khác của trẻ.
- Nếu quá trình gắn bó này bị gián đoạn do bạo lực, thờ ơ, bỏ bê hoặc thiếu quan tâm, trẻ có thể hình thành nền tảng niềm tin nền méo mó, cảm nhận thế giới không an toàn và đầy đe dọa. Khi trẻ lớn lên, chính cảm giác bất an này sẽ khiến trẻ luôn ở trong trạng thái phòng vệ, khó kiểm soát cảm xúc hoặc dễ phản kháng, thậm chí là chống đối để tự bảo vệ mình.
Điều này giải thích vì sao trẻ lớn lên trong môi trường thiếu yêu thương và thiếu an toàn có nguy cơ cao gặp các rối loạn tâm lý, trong đó có rối loạn thách thức chống đối (ODD).
Lý giải theo thuyết học tập (Learning Theory)
-
Theo thuyết học tập, hành vi của trẻ được hình thành và duy trì thông qua trải nghiệm hằng ngày. Khi trẻ có hành vi tích cực (như chào người lớn hoặc biết quan tâm người khác), nếu được cha mẹ khen ngợi, ghi nhận, hành vi đó sẽ được củng cố.
-
Tuy nhiên, hành vi tiêu cực cũng có thể bị củng cố một cách vô tình. Ví dụ, khi cha mẹ không đáp ứng mong muốn, thì trẻ khóc lóc, ăn vạ hoặc chống đối. Thay vì giữ ranh giới rõ ràng, cha mẹ lại lựa chọn nhượng bộ, không phải vì nuông chiều mà vì cha mẹ quá mệt mỏi và kiệt sức. Từ đó, trẻ học được rằng:“Chỉ cần mình ăn vạ, chống đối đủ mạnh, mình sẽ được đáp ứng.”
-
Theo thời gian, con sẽ hình thành các hành vi tiêu cực. Và khi các hành vi bắt đầu thẩm thấu sâu vào trong tiềm thức của con, lúc này, rối loạn thách thức chống đối (ODD) xuất hiện.
Thông điệp từ Viện Tâm lý Giáo dục BrainCare dành cho cha mẹ
Rối loạn thách thức chống đối ODD không phải là sự hư hỏng hay cố tình chống đối, mà là hệ quả của nhiều vấn đề như di truyền và môi trường giáo dục. Hiểu đúng nguyên nhân chính là bước đầu tiên để cha mẹ đồng hành cùng con một cách kiên nhẫn, khoa học và hiệu quả hơn.
Nếu nhận thấy hoặc nghi ngờ con có các dấu hiệu của rối loạn thách thức chống đối, cha mẹ cần nhanh chóng đưa con đi đánh giá, tham vấn và trị liệu tâm lý với các chuyên gia uy tín. Tại Viện Tâm lý Giáo dục BrainCare, với đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ giàu kinh nghiệm trong tham vấn, trị liệu tâm lý, chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành, lắng nghe bạn và gia đình để giải quyết tận gốc rễ các vấn đề tâm lý. Hãy đến với BrainCare, vì tương lai bình an và hạnh phúc của con.
Đánh giá và trị liệu tại Braincare
Chúng tôi có đội ngũ chuyên gia tâm lý, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm đánh giá, tham vấn, trị liệu, chẩn đoán uy tín, mang đến lợi ích cho khách hàng.
BrainCare hướng tới trở thành một trong những đơn vị dẫn đầu về lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ tinh thần tại Việt Nam, làm thay đổi thói quen và nhận thức của người Việt Nam trong việc chú trọng sức khỏe tinh thần và tìm kiếm sự trợ giúp khi cần thiết. Braincare “Vì cộng đồng hạnh phúc hơn từng giây”.
